نسخه اول این مقاله در سال ۱۳۹۷ نوشته شده است و اکنون که در سال ۱۴۰۲ هستیم چیزهایی تغییر کرده‌اند و به همین دلیل باید این مقاله ویرایش و به روز رسانی شود. از آنجایی که مایل بودم که نسخه اصلی آن کماکان دست نخورده باقی بماند، نسخه اصلی را نگه داشتم و در انتهای همین مقاله خواهم گفت که چرا و چه چیزهایی تغییر کرده است و چرا دیگر «رزبری پای را برای مدارس توصیه نمی‌کنم».
رسپبری پای، ارزان ترین کامپیوتر به اندازه یک کارت بانکی است که به آن موس، کیبورد و ... وصل می‌شود. این سخت افزار با هدف ارزان ترین کامپیوتر برای آموزش به دانشجویان/دانش آموزان در انگلستان طراحی و تولید شده است. استقبال بی نظیری از این سخت افزار در دنیا شده است و اکنون در صنعت الکترونیک و مهندسی الکترونیک، اتوماسیون، رباتیک و ... کاربرد فراوانی دارد.
چرا رسپیری پای برای کارگاه کامپیوتر مدارس مناسب تر از PC است؟
1) مشکل PC ها در این است که به دلیل ویروس ها و استفاده شدن توسط افراد مختلف، همواره نیاز به نصب سیستم عامل و نرم افزارها دارند و در میان مدت قطعاتی مانند فن پاور و یا فن CPU نیاز به تعویض دارند. همچنین باید فردی مسئول نگهداری از کارگاه شود که این امر در مدارس در عمل رخ نمی‌دهد. البته مناطق محروم مشکلات بیشتری دارند زیرا کامیپوترهایی که برای آنها ارسال می شود از همان ابتدا مستهلک هستند و کندی و ناکارآمدی سخت افزارها از همان ابتدا قابل پیش بینی است.
2) رسپیری پای بجز برد اصلی، هیچ قطعات جداگانه‌ای ندارد، نه فن، نه کارت گرافیک و حتی هارد هم ندارد! (هارد رسپبری پای یک کارت حافظه 8 یا 16 گیگ است که در موبایل ها استفاده می‌شود). به همین دلیل احتمال استهلاک و یا خرابی آن وجود ندارد.
3) کل سیستم عامل رسپبری پای (به نام رسپبرین) و نرم افزارهای پیش فرض آن با نگه داشتن کلید SHIFT در هنگام روشن شدن، از اول تقریبا در زمان 15 دقیقه نصب می شود و تمامی تنظیمات به حالت اولیه در می آید. بنابراین مطمئن باشید که هرگز به دلیل خرابی نرم افزار و یا سیستم عامل کارگاه تعطیل نخواهد شد.
4) به صورت پیش فرض بر روی رسپبری پای نرم افزارهایی مانند LibreOffice (شبیه آفیس)، زبان برنامه نویسی اسکرچ و همچنین زبان برنامه نویسی پایتون نصب است. خبر خوب آن است که VLC (نرم افزار پخش فیلم های HD) در رسپبرین نصب است و ما امکانات خوبی را برای شروع داریم. علاوه به اینها، امکان استفاده از GPIO های رسپیری پای می‌تواند معجزه‌ای در امر آموزش برنامه نویسی کامپیوتر باشد. یعنی دانش آموزان بتوانند LED ها و یا موتورهایی را با رسپبری پای کنترل کنند.
5) صدای فن PC در کلاس باعث آلودگی صوتی بالایی می‌شود و از آنجایی که رسپبری پای نیازی به فن ندارد، به همین دلیل آلودگی صوتی در کلاس نخواهیم داشت. (شاید به نظر شما این موضوع مهم نباشد، اما هنگامی که به عنوان یک معلم تدریس می‌کنید، کاملا آلودگی صوتی نویز فن PCها در کلاس را احساس می‌کنید.)
6) معمولا در کارگاه‌های مدارس از PC استفاده می‌شود و PC جای زیادی را می‌گیرید.اگر PCها در زیر میز قرار داده شوند، پای دانش آموزان به آنها برخورد می‌کند و خاموش می‌شوند و اگر روی میز باشند، جای زیادی را می‌گیرند و با اضافه شدن کیبورد و موس دیگر جایی برای دفتر دانش آموزان باقی نمی‌‌ماند (توجه داشته باشید که معمولا هر 2 نفر بر روی یک PC کار می‌کنند) و علاوه بر آن جلوی دید دانش آموزان را می‌گیرد و شیطنت‌ها وقتی بیشتر آشکار می‌شود که معلم/استاد نمی‌تواند دانش آموزان را ببیند.
از آنجایی که رسپبری به اندازه یک کارت بانکی است و با کیس آن به اندازه یک کف دست است، کاملا این مشکلات مرتفع می‌شود.
7) قابلیت جابجایی کارگاه‌هایی که با رسپبری پای تجهیز شده‌اند بسیار ساده است. یعنی در کمتر از یک ساعت می‌توان یک کارگاه را جمع آوری کرد و از یک مدرسه به یک مدرسه دیگری انتقال داد. دوره از ذهن نیست که اداره آموزش و پرورش مناطق تهران و یا شهرستان‌ها 9 عدد رسپبری پای به همراه مانتیور، کیبورد و ماوس را تهیه نمایند و هر ماه آنها را به یک مدرسه جدید با یک ماشین سواری منتقل نمایند.
توجه 1) ما عملا در یک فرهنگسرا این کار را انجام دادیم. کلاسی که در اختیار ما بود به عنوان کلاس زبان، گیتار و ... هم استفاده می‌شد. یعنی پس از هر جلسه کل کارگاه توسط مسئول خدمات آن فرهنگسرا جمع آوری می‌شد و قبل از کلاس مجدد کارگاه را همان فرد (نه معلم) تجهیز می‌کرد.
توجه 2) تعداد دانش آموزان کارگاه‌های کامپیوتر حداکثر باید 14 یا 16 نفر باشند و از آنجایی که هر 2 دانش آموز با یک دستگاه باید کار کنند، تعداد 8 عدد رسپبری پای برای هر کلاس کفایت می‌کند. البته پیشنهاد می‌شود 1 عدد رسپبری پای اضافه به همراه موس و کیبورد، به عنوان پشتیبان در کلاس باشد تا در صورت خرابی یا هر اتفاق دیگری ادامه کارگاه مختل نشود.
مشکلات استفاده از رسپبری پای چیست؟
سیستم عاملی که بر روی رسیپری پای وجود دارد، Raspberrian (بخوانید رسپبرین) است که از خانواده Debian می‌باشد. دبیان یکی از توزیع های (نسخه های) مهم لینوکس در دنیا است. در واقع شما دیگر با ویندوز کار نمی کنید. البته در نگاه اول شما محیطی مانند دسکتاپ ویندوز را می بینید که از همان اصول طبعیت می کند و بنابراین با دستورات لینوکس درگیر نخواهید شد.
همچنین در رسپبرین ما زبان فارسی را داریم .
اگر این دستگاه به اینترنت وصل باشد نصب نرم افزارهای جدید با یک دستور به سادگی امکان پذیر است. برای مثال اگر بخواهیم نرم افزار Librecad (که شبیه AutoCad )را نصب کنیم، کافی است که این دستور را بزنیم:
$ sudo apt-get install librecad
تنها نکته ای که می ماند عادت کردن به برخی از ویژگی‌های لینوکس است و مطمئن باشید که یادگیری این مهارت بسیار با ارزش است و اگر دانش آموزان کمی با لینوکس درگیر شوند و طعم قدرت و منطق زیبای آن را بچشند، شاید دیگر هیچوقت با ویندوز احساس راحتی نکنند. البته توجه داشته باشید که برای آموزش مهارت برنامه نویسی ما نیازی به دانش لینوکسی نداریم و 99% دستورات بر روی ویندوز و لینوکس یکسان است. همچنین در نظر داشته باشید که مهارت کار کردن با لینوکس، یک شغل جدی در حوزه IT محسوب می شود.
توجه داشته باشید که RAM این دستگاه محدود است و نباید سرعت های خیلی بالایی از آن را انتظار داشته باشید . البته مطمئن باشید که در هنگام کار کردن با آن راحت خواهید بود.
به دلیل استقبال بسیار بزرگ جهانی از این سخت افزار و سیستم عامل آن، صدها کتاب انگلیسی در اینترنت و یا فیلم های آموزشی در یوتیوب وجود دارد.(البته کتابهای فارسی نیز برای آموزش سخت افزار رسیپبری پای انتشار یافته است.)
امتیاز رسپبری پای نسبت به سایر مینی کامپیوترها
با جستجوی ساده‌ای در فروشگاه‌های اینترنتی خواهید دید که مینی کامپیوترهای مشابهی مانند رسپبری پای وجود دارند. شرکتهای بزرگی مانند Intel ،HP و Asus هم در این عرصه محصولاتی را دارند. خوشبختانه لازم نیست که در مورد این مینی کامپیوترها قضاوتی کنیم زیرا قیمت اکثر آنها بیش از 10 برابر قیمت یک رسپبری پای است.
مشکل وقتی آغاز می‌شود که شما (یا مدیر/مامور خرید اداره) با سخت افزاری چینی به نام Orange Pi (اورنج پای) آشنا می‌شوید و می‌بینید که قیمتی کمتر از رسپبری پای دارد و در ظاهر برخی از قابلیت‌های آن بیش از رسپبری پای است (مثلا قابلیت اضافه کردن سیم کارت موبایل هم دارد). اجازه دهید وارد بحث‌های سخت افزاری و کیفی این دو سخت افزار نشویم و توجه شما را به یک نکات زیر جلب می‌کنم:
1) سخت افزار رسپبری پای توسط بنیاد خیریه Raspberry Pi در انگلستان تولید و پشتیبانی می‌شود.
2) شرکتهای بزرگی از بنیاد رسپبری پای حمایت مالی می‌کنند مثلا گوگل با بیش از 1 میلیون دلار
3) شرکت VNC و Minecraft اجازه استفاده از محصولات تجاری خود را به صورت رایگان بر روی رسپبری پای داده‌اند(یعنی بر روی رسپبری پای VNC Sever نصب است)
با توجه به این موارد احتمالا می‌توانید قضاوت کنید حمایت، اهداف و کیفیت رسپبری پای بسیار برتر و وسیع تر از شرکت چینی اورنج پای است.
اما بگذارید از این موارد هم صرفنظر کنیم.
به نظر من مهمترین برتری رسپیری پای در سیستم عامل اختصاصی آن به نام رسپبرین است که به صورت مداوم و جدی آپدیت و پشتیبانی می‌شود و می‌توان گفت که بدون باگ است. بگذارید به 2 نمونه مهم اشاره کنم:
1) برای مشاهده ویدئوها بر روی رسپبری پای باید از نرم افزار خاصی استفاده می‌کردیم که همه کاربران را دچار مشکل می‌کرد. تیم رسپبری پای به صورت اختصاصی بر روی بهینه سازی نرم افزار VLC و اجرای آن کار کرده‌اند و اکنون می‌توان به سادگی ویدئوهای HD را با VLC بر روی رسپبری پای مشاهده کرد.
2) تیم رسپبری پای با تیم اسکرچ دانشگاه MIT برای اجرای اسکرچ 3 همکاری مستقیم داشته‌اند و اکنون اسکرچ 3 بر روی آخرین نسخه رسپبری پای به نام Buster اجرا می‌شود.
اصلا دور از ذهن نیست که شما در استفاده از اورنج پای و شناختن سخت افزارهای ساده‌ای مانند wifi دچار مشکل شوید و یا نتوانید اسکرچ 3 را نصب و استفاده کنید.
جمع بندی
این سخت افزار به دلیل آنکه هیچ قطعات جانبی ندارد بنابراین خراب و یا مستهلک نمی شود.
عمر این سخت افزار بسیار طولانی تر از هر PC خواهد بود.
نصب مجدد کل سیستم فقط با نگه داشتن کلید SHIFT در هر لحظه (حتی قبل از شروع کلاس) ممکن است.
سیستم عامل ویژه و اختصاصی آن مرتبا پشتیبانی و به روز می‌شود.
نرم افزارهای کافی و مورد تایید جهانی برای آموزش برنامه نویسی بر روی آن به صورت پیش فرض وجود دارد.
به روزرسانی مقاله (مرداد 1398):
آخرین نسل رسپبری پای، 4 است که قیمت آن بستگی به RAM آن دارد. باید بدانید که رسپبری پای 3 فقط 1GB حافظه RAM داشت و با قیمت 35 دلار عرضه می‌شود اما رسپبری پای 4 با حافظه 1 , 2 , 4 گیگا بایت حافظه ارائه شده است و به ترتیب با قیمت 35، 45 و 55 دلار عرضه می‌شود. (تا لحظه نگارش این مقاله نسل 4 رسپبری پای در ایران نیامده است)
توجه داشته باشید که علاوه بر سخت افزار رسپبری پای، شما باید یک کیس، یک کارت حافظه SD و یک آداپتور برق هم خریداری کنید.
در تصویر زیر تغییرات رسپبری پای 4 نسبت به 3 را می‌بینید:
به روزرسانی مقاله (مهر 1398):
چندی است که با قیمت‌های کمی بالا رزبری پای 4 در بازار ایران آمده است و خوشبختانه اخیرا با قیمت های متعادل تری یعنی حدود 950 هزار تومان ( با 4 گیگ رم) در دسترس است. پیش بینی می کنم که قیمت آن در ایران به حدود 800 هزار تومان باید برسد.
آپدیت شهریور ۱۴۰۲:
چرا دیگر برای مدارس رزبری پای را توصیه نمی‌کنم؟
نسخه اول این مقاله در سال ۱۳۹۷ نوشته شده است و اکنون که در سال ۱۴۰۲ هستیم تغییراتی رخ داده است. هم اکنون (شهریور ۱۴۰۲) رزبری پای ۴ و یا رزبری پای ۴۰۰ ارائه شده است که تغییرات بسیار مهمی در آنها روی داده است و مهمترین آن افزایش ظرفیت حافظه RAM است.
در واقع رزبری پای بسیار پیشرفته شده است و بر خلاف ابعداد بسیار کوچکش، یک کامپیوتر کامل است و به همین دلیل هم اکنون در صنعت مورد استفاده فراوان قرار می‌گیرد و دیگر از یک کامپیوتر ارزان قیمت که ویژه آموزش کودکان بود، به یک ابزار مهندسی تبدیل شده است و با توجه به افزایش ظرفیت حافظه و CPU و سایر ارتقاءهای آن، قیمت آن حدود 70 دلار آمریکا است که در ایران حدود ۷ میلیون تومان به فروش می‌رسد برای تجهیز یک رزبری پای به موارد زیر هم نیاز است:
برد رزبری پای : ۷ میلیون تومان
آداپتور اورجینال: ۷۰۰ هزار تومان
کیبورد و ماوس: ۳۰۰ هزار تومان
کارت حافظه: ۲۰۰ هزار تومان
مانیتور نو ۴ میلیون تومان و دست دوم ۲ میلیون تومان
بنابراین هزینه یک رزبری پای نسل ۴ چیزی نزدیک به ۱۰ میلیون تومان خواهد شد که با این مبلغ می‌توان لپ تاپ‌های دست دوم Core i7 به راحتی در بازار خرید که ویندوز ۱۰ بر روی آن به راحتی قابل نصب است. در حال حاضر لپ تاپ‌های Core i5 دست دوم حدود ۶ میلیون تومان قابل تهیه است.
با توجه به این موضوع یعنی هزینه بسیار پایین‌تر «لپ تاپ» دست دوم نسبت به رزبری پای ۴، پیشنهاد می‌شود که مدارس برای تجیز کارگاه‌هایشان از «لپ تاپ دست دوم» استفاده کنند.
سخن پایانی: حکمرانی غلط و پر اشتباه حاکمان این کشور بسیار ثروتمند ما را مجبور کرده است که برای مدارس ایران و بچه‌‌ها «لپ تاپ دست دوم» را توصیه و تهیه کنیم و از بابت نه ما بلکه آنان باید شرمسار باشند.
به عنوان اولین نفر، تجربه یا دیدگاه خود را بنویسید!